Odam savdosi
Odam savdosi dunyoning deyarli barcha mamlakatlarida millionlab insonlar hayotiga ta’sir etuvchi va ularni insoniy qadr-qimmatdan mahrum qiladigan global muammodir.
Odam savdosi insoniyatning global muammosi sifatida qullikning zamonaviy ko'rinishi bo'lib, inson huquqlarining buzilishi ham shaxsga, ham davlatga qarshi jinoyat hisoblanadi.
Odam savdosining harakatlantiruvchi kuchlari gender tengsizlik, teng imkoniyatlarning yo'qligi, davlatlar ichida ham, davlatlar o'rtasidagi iqtisodiy tengsizlik, fuqarolik beqarorligidir.
Bu jinoyat har doim ham xalqaro chegarani kesib o'tishni o'z ichiga olmaydi. Bu davlat ichida ham sodir bo'lishi mumkin. Odam savdosi bilan shug‘ullanuvchilar nafaqat mehnat muhojirlari kabi chet el fuqarolarini, balki borar mamlakat fuqarolarini ham nishonga olishadi. Bu jinoyat global muammodir. Bu ko'pincha xalqaro narkotik va qurol savdosiga o'xshash transmilliy jinoyatni tashkil qiladi.
Garchi odam savdosining eng mashhur shakli jinsiy ekspluatatsiya bo'lsa-da, yuz minglab qurbonlar majburiy mehnat, uy qulligi, bolalar tilanchiligi yoki organlarni yig'ish maqsadlarida ham sotiladi.
Daromadlilik bo‘yicha odam savdosi uyushgan jinoyatchilik orasida qurol-yarog‘ va giyohvand moddalar savdosidan keyin uchinchi o‘rinda turadi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining Giyohvand moddalar va jinoyatchilik bo‘yicha boshqarmasi hisob-kitoblariga ko‘ra, odam savdosidan har yili uyushgan jinoiy guruhlarga 32 milliard dollarga yaqin daromad keladi.
O‘zbekistonda ushbu muammoni bartaraf etish bo‘yicha faol ish olib borilmoqda. Mamlakatda ushbu masala bilan shug'ullanadigan va jabrlanganlarga yordam ko'rsatadigan maxsus tashkilotlar tuzilgan.
“Odam savdosiga qarshi kurashish to‘g‘risida”gi qonunning qabul qilinishi bu boradagi kuchli qadam bo‘ldi. Hujjatga muvofiq, bu boradagi davlat siyosatining asosiy yo‘nalishlari belgilab berilgan. Bularga quyidagilar kiradi:
- odam savdosiga qarshi kurashish, shu jumladan odam savdosiga yordam beruvchi sabablar va shart-sharoitlarni bartaraf etishga qaratilgan chora-tadbirlarni amalga oshirish;
- odam savdosining oldini olishga, shu jumladan, aholining huquqiy ongi va huquqiy madaniyatini oshirishga qaratilgan huquqiy, siyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy, tibbiy, profilaktika, axborotlashtirish tadbirlarini amalga oshirish;
- odam savdosini o‘z vaqtida aniqlash va unga chek qo‘yish, uning oqibatlarini bartaraf etish, shuningdek, odam savdosi bilan shug‘ullanuvchi shaxslar uchun javobgarlikning muqarrarligi tamoyilini ta’minlash;
- davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash, shu jumladan odam savdosi jabrdiydalarini, gumon qilinayotgan odam savdosi qurbonlarini ijtimoiy himoya qilish;
- ilmiy-tadqiqot ishlari, konferensiyalar, o‘quv seminarlari va davra suhbatlari o‘tkazish bo‘yicha faoliyatni, shuningdek, odam savdosiga qarshi kurashish sohasida faoliyatni amalga oshiruvchi davlat organlari xodimlarini kasbiy tayyorlash, qayta tayyorlash va malakasini oshirish bo‘yicha tadbirlarni ishlab chiqish va rag‘batlantirish;
- odam savdosiga qarshi kurashish sohasida xalqaro hamkorlik.
Shuningdek, mamlakatimizda odam savdosiga qarshi kurashish bo‘yicha Davlat dasturi ishlab chiqilgan bo‘lib, unda mazkur jinoyatning oldini olish, jabrlanuvchilarni himoya qilish, uyushgan jinoiy guruhlar faoliyatiga chek qo‘yish bo‘yicha qator chora-tadbirlar belgilangan. Dasturning asosiy maqsadlaridan biri aholining odam savdosi muammolari haqida xabardorligini oshirishdan iborat.
Umuman olganda, O‘zbekiston odam savdosiga qarshi faol kurash olib bormoqda va o‘z fuqarolarini ushbu shafqatsiz jinoyatdan himoya qilish uchun barcha imkoniyatlarni ishga solmoqda.
Biroq bu muammoga qarshi samarali kurashish uchun nafaqat davlatning bu boradagi ishlari, balki butun jamiyatning qo‘llab-quvvatlashi zarur.
Faqat kuchlarni birlashtirib, biz bu dahshatli biznesni yengishimiz va yaqinlarimizni undan himoya qilishimiz mumkin.
Fuqarolik ishlari buyicha Zarbdor tumanlararo sudi raisi
Egamberdiev Odil Yuldoshboevich